Bài 6: Trump 2.0 và chiến tranh thương mại Mỹ-Trung: 100 ngày đầu tiên của Trump

Ông Trump làm Tổng Thống chỉ hơn 100 ngày nhưng thế giới hoảng loạn. Ngay cả nhiều người ủng hộ Trump cũng không biết ông Trump đánh võ khùng hay ông Trump khùng! Người viết suốt 3 tháng không thể nào chạy kịp ông Trump do vừa hạ bút lại thêm tin mới nóng bỏng đau tim hơn. Nhưng nay quá hạn 100 ngày: thị trường chứng khoán Mỹ trở lại ngang điểm so với 4/02/2025 khi ông Trump tuyên bố Ngày Giải Phóng (Liberation Day) áp thuế khủng khiến thế giới nghẹt thở; đồng đô-la ổn định dù vẫn còn sụt giá gần 10%; Elon Musk rút về với Tesla; Mỹ-Tàu rục rịch đàm phán thương mại; Hoa Kỳ ký hiệp định thương mại đầu tiên với Anh; nên tạm xem đây là lúc tổng kết hiệp đầu cho dù biết rằng với ông Trump không thể nào lường trước được tương lai.

Trước hết nên tìm hiểu bối cảnh tổng quát trong đó có ba độc chiêu ông Trump đang thực hiện cho dù không ầm ĩ như chiến tranh thương mại:

1. Giá xăng dầu ở Mỹ hạ thấp trên dưới 2 USD mỗi gallon giảm áp lực lạm phát. Giá nhiên liệu rẻ thu hút công ty đầu tư vào Hoa Kỳ.
2. DOGE đã hay sẽ cắt giảm khoảng 250 ngàn công chức liên bang (12% trên tổng số 2.4 triệu). Bên cạnh việc tiết kiệm ngân sách nhà nước 1 ngàn tỷ USD (con số hiện chỉ đạt 160 tỷ USD) còn mục tiêu thứ nhì – ít được bàn nhưng quan trọng – là cắt giảm nhân sự để giảm nhẹ guồng máy thư lại hành chánh (bureaucracy) và giám sát doanh nghiệp (regulations, như các quy định tốn kém về môi trường, an toàn, v.v… ) nhằm tạo điều kiện dễ dãi cho công ty đầu tư vào Hoa Kỳ.
3. Một trọng điểm 100 ngày sắp tới là thúc đẩy Quốc Hội bỏ phiếu thông qua luật giảm thuế. Thuế thu nhập thấp giúp các gia đình có thêm tiền chi tiêu nếu vật giá gia tăng. Thuế doanh nghiệp giảm nhằm khuyến khích công ty đầu tư vào Mỹ.

Cho nên cả 3 chiêu thức hạ giá nhiên liệu, cắt giám sát và giảm thuế đều là củ cà-rốt dụ dỗ công ty doanh nghiệp đầu tư ở Mỹ.

Ngược lại búa tạ là thái độ bất nhất của Trump có thể áp thuế nhập khẩu lên một nước đối tác bất cứ lúc nào. Cho dù đàm phán thương mại có thành công hay không thì ai cũng phập phồng không biết liệu Trump có sẽ xóa bỏ thỏa thuận như đã từng làm với Iran (hiệp ước về nguyên tử), Mexico và Canada (NAFTA 2). Điều này khiến các công ty quốc tế dù là Tàu, Mỹ hay Âu Châu bối rối do đầu tư vào Việt Nam, Mexico, Canada…không biết liệu ông Trump có xé thỏa ước trong 1-2 năm tới đây đòi áp thuế. Cho nên an toàn nhất vẫn là đầu tư ở Mỹ sẽ không bao giờ bị đánh thuế. Ông Trump khoe trong 100 ngày đã lôi kéo được 9 ngàn tỷ USD đầu tư vào Hoa Kỳ nhưng tin tức hỏa mù vì báo chí lề phải (mainstream media) cho rằng con số thật sự thấp hơn nhiều lần.

Cứ tạm cho là ông Trump đánh võ khùng chớ không phải ông Trump khùng nhưng người tính vẫn không bằng trời tính. Nhiều áng mây mù nào đang chờ che phủ nền kinh tế Mỹ, và sấm sét cuồng phong không biết lại nổi lên lúc nào:

1. Hàng hóa khan hiếm và giá cả tăng vọt trong những tuần lễ sắp tới vì mức thuế 145% lên hàng hóa Trung Quốc. Mỗi người dân Mỹ hiện có 15-50 đôi giày, 50-100 áo thun…chật nhà cho nên bớt tiêu xài cũng không sao nhưng báo chí Mỹ sẽ la làng cho rằng thiệt hại cho người tiêu dùng khiến lạm phát tăng vọt.
2. Áp lực lạm phát vẫn rất cao do chưa biết kết quả đàm phán mậu dịch sẽ như thế nào, cho nên Ngân Hàng Trung Ương dù bị ông Trump chửi rủa công khai vẫn không dám hạ lãi suất cho dù NHTƯ Nhật-Tàu đều giảm phân lời để cứu trợ nền kinh tế.
3. Nếu đàm phán không kết quả thì đồng USD lại mất giá do kinh tế và chính trị Mỹ bấp bênh còn thế giới không biết gởi  tiền ở đâu cho an toàn. Trước đây mỗi lần khủng hoảng thế giới tích lũy USD – thí dụ ở Việt Nam chỉ đổi tiền mua USD mà rất ít người nhận thu mua Nhân Dân Tệ, Euro, Yen, v.v…- nay chính Mỹ vừa tạo khủng hoảng kinh tế vừa bất ổn chính trị nên các nước không biết tồn trữ tiền quốc gia nào. USD mất giá khiến Euro, Yen tăng giá làm hàng hóa xuất cảng từ Âu Châu và Nhật Bản khó bán. USD mất giá nên mua nợ công nước Mỹ và đầu tư vào Mỹ bị lỗ. Các mối tương quan chằng chịt về tiền tệ cần riêng một bài viết để tìm hiểu.
4. Ngay cả nếu ông Trump kềm hãm lạm phát, thu hút đầu tư, đạt được nhiều thỏa ước mậu dịch tốt, thúc đẩy kinh tế Hoa Kỳ tăng trưởng đồng thời cắt giảm thâm thủng ngân sách và mậu dịch nhưng Hoa Kỳ tổn hại lâu dài về chính trị do mất lòng tin nơi các nước đồng minh trên thế giới. Nhưng đối với ông Trump thì uy tín không quan trọng so với Mỹ ngu nên bị các nước vừa bốc thơm vừa móc túi.

Việt Nam trước đây đòi Biden công nhận kinh tế thị trường còn ngược lại dọa tổn hại đến bang giao hai nước – tức là Việt Nam hăm dọa nghiêng theo Tàu nếu không được Hoa Kỳ chiều chuộng. Lúc Trump lên làm Tổng Thống tấn công Mexico và Canada thì Việt Nam hồi hộp nhưng thở phào nhẹ nhõm nhờ không bị mang lên bảng phong thần dù đi hai hàng giữa Mỹ-Trung.  Đến lúc bị Trump bất ngờ đánh thuế 45% khiến Việt Nam choáng váng, Tô Lâm nhanh chóng gọi điện thoại được Trump khen khôn ngoan biết đàm phán. Tô Lâm sau đó lại tiếp đón Tập Cận Bình rồi mời quân đội Trung Quốc diễn hành nên Hoa Kỳ ngăn cấm nhân viên ngoại giao tham dự buổi lễ 30/4. Trump nhận xét một câu như sét đánh “Việt-Tàu hợp bàn tìm cách chơi xỏ nước Mỹ.” Cho nên lần này Việt Nam vừa đàm vừa run về thỏa ước mậu dịch với Hoa Kỳ.

Theo tình tình trốn, trốn tình tình theo. Ông Trump là doanh gia câu được bà Melanie nên kinh nghiệm đầy mình.

Trước đây nếu Mỹ tuyên bố áp thuế 10% sẽ khiến thị trường hoảng loạn. Nay Trump gia hạn các mức thuế khủng 10%-60% trong khi vẫn áp dụng thuế nền 10% thị trường lại thở phào và trở về mức điểm ngày 4/02 vì đoán rằng thuế nhập khẩu cuối cùng sẽ khoảng 15-20% – tuy nặng nề nhưng không đến mức làm sụp đổ mậu dịch toàn cầu. Ông Trump còn làm Tổng Thống nên vui ngày nào được ngày nấy.

Đoàn Hưng Quốc

Đọc các phần viết trước và các bài cùng tác giả tại đây