Trong bài viết ngắn này, tôi muốn nhấn mạnh đến vấn đề tổ chức và điều hành (quản lý) công việc – tôi cho là then chốt cho mọi thành công – mà một số người hay nói đến như là “văn hóa tổ chức” (dù nói có thành làm và làm có thành công không, lại là một việc khác, liên quan đến nhiều vấn đề liên hệ, như kiến thức, kỹ năng, thời cơ, nhân sự, đào tạo….).
Trước khi nói đến vấn đề lớn này, cần lưu ý là, theo tôi, nước Mỹ (và các nước tiên tiến khác) sở dĩ tiến và tiến nhanh chính là nhờ tìm được và vận dụng thành công mô hình và phương pháp, kỹ năng, kỹ thuật tổ chức và quản lý công việc. Tôi nhớ mãi ấn tượng có được khi sang Mỹ du học từ cuối thập niên 1960, đầu 1970, khi một trường đại học Mỹ lúc đó có khoảng vài chục ngàn sinh viên, học theo quarter system, mỗi quarter cách nhau 10 ngày đến 2 tuần là nhiều –mà tổ chức cho sinh viên ghi danh, tham khảo giáo sư, chọn lớp… thật nhịp nhàng, phối hợp không hề sai lầm, trong lúc chưa có các chương trình (program) điện toán như hiện nay. Lúc đó cũng là lúc mà học thuyết hệ thống (system theory) mới được vận dụng vào việc tổ chức và quản lý công việc tại Mỹ và trên thế giới. Ngày nay system theory đã trở thành phổ thông (applied system theory) trong mọi lãnh vực hoạt động xã hội. Tôi đề nghị nếu ai quan tâm đến vấn đề tổ chức và quản lý công việc nên chú ý tìm hiểu về system theory và ngành quản lý học hiện đại.
Ấn tượng đó làm tôi hết sức chú ý và luôn theo dõi, tìm hiểu về mô hình tổ chức, về việc tổ chức và quản lý công việc, mà đó cũng là ngành học của tôi, và tôi đã áp dụng vào tổ chức Viện ĐH Vạn Hạnh khi tôi về nước, cũng như vào mọi công việc, kể cả cuộc vận động thay đổi VN. Tuy nhiên để vận dụng hiểu biết và cả kỹ năng, kỹ thuật quản lý, tổ chức mới được tương đối thành công, cần trang bị thêm những hiểu biết và kỹ năng liên hệ, như tâm lý cá nhân, tâm lý xã hội, team work, conflict resolution, PR (giao tế nhân sự), quan niệm về phân công-phân quyền cho nhân sự, và việc thiết kế, vận hành cơ cấu tổ chức (functionalism and structuralism – chức năng luận và cơ cấu luận). Trang bị không chỉ cho những người có trách nhiệm lãnh đạo, mà cho mọi người làm việc chung với nhau.
Tại Việt Nam ta, có Lý Đông A, từ 1943 đã chú ý và nói đến những điều này, trong học thuyết bản vị, học thuyết về tổ chức và quản lý công việc. Học thuyết Bản vị đưa ra mô hình tổ chức và điều hành công việc gồm các khái niệm về tổ chức hạch tâm (các vòng tròn đồng tâm), bản vị và cơ năng (tương đương với structuralism and fuctionalism), bản vị trung tâm (trung tâm điều hợp), vận động hướng tâm (kết hợp) và vận động hướng thượng (phát triển). Một mô hình độc đáo hình tròn xoáy trôn ốc, vận hành vừa hướng tâm vừa hướng thượng, không kim tự tháp và không thẳng đứng – giải quyết cả quan hệ giữa tổ chức, công việc và con người, với quan điểm: tổ chức và công việc là môi trường và điều kiện để phát triển con người – “Công việc là sự khoáng trương của người vào tự nhiên và xã hội” (LĐA).
Nếu ai quan tâm, có dịp và nhiều thời gian sẽ trao đổi thêm về Học thuyết Bản vị này. Tiếc thay LĐA đã không có thời cơ để thực hiện –nhưng chúng ta và các thế hệ VN hiện nay tất nhiên là có cơ hội và cả trách nhiệm cho đất nước. Từ khi LĐA đưa ra mô hình này đến nay, thế giới đã khám phá ra mô hình tương đương và đang vận dụng rất thành công, với các lý thuyết như functionalism, structuralism, system theory, open system, operational system, networking model, non-linear – multi-dimensional operation….
Tổ chức và quản lý công việc là chìa khóa của thành công, giúp mỗi cá nhân, cho toàn xã hội nói chung và mỗi tổ chức trong xã hội nói riêng, vừa phát triển vừa ổn định. Vấn nạn chung của người Việt, xã hội Việt là ngành này chưa được quan tâm đúng mức; việc tìm học và vận dụng kiến thức, phương pháp, kỹ năng, kỹ thuật tổ chức và quản lý công việc chưa được coi là quan trọng.
Nói “văn hóa tổ chức” mà không nắm vững và vận dụng đúng ngành học này thì vẫn chỉ là ước muốn. Nếu chúng ta không chấn chỉnh và chấn chỉnh đúng mức việc quản lý và tổ chức công việc, nhất là quan hệ giữa con người trong và với, tổ chức và công việc, thì tình trạng trì trệ và chậm tiến chung của xã hội và của nhiều tổ chức sẽ còn tiếp tục xẩy ra. Bao trùm hơn cả chính là đang xẩy ra cho một “tổ chức” chặt chẽ nhất, “thành công” nhất là đảng CSVN, rất thành công theo mô hình và mô thức cũ, kim tự tháp, đường thẳng dọc, đã lỗi thời -nhưng vì chưa biết nên nhiều tổ chức khác gọi là “dân chủ” không CS lại đang vô tình mô phỏng theo mà không biết hay không tự nhận ra.
Hãy nhìn vấn đề công việc trong bối cảnh chung này, để cùng suy ngẫm về giải pháp, về mô hình, mô thức giải quyết một vấn nạn chung của đất nước hậu CS đang tiến đến. Mô hình bản vị do LĐA đề xướng từ đầu thập niên 1940 thế kỷ trước đáng để mọi người Việt yêu nước quan tâm nghiên cứu củng với các kiến thức và kinh nghiệm trong ngành khoa học quản lý của Âu-Mỹ -cho mọi việc đang làm và nhất là cho công việc chung, giải phóng nước Việt khỏi tình trạng lạc hậu trì trệ hiện nay.
Nhiên Hòa Đoàn Viết Hoạt
Nguồn: https://thangnghia.org/
