‘Hậu’ World Cup nói chuyện chữ nghĩa

10
Cổ động viên cho đội Pháp xem trận chung kết ở San Francisco (Ảnh: Bùi Văn Phú)

 

Mùa bóng đá World Cup đã kết thúc, với chức vô địch (quán quân) về tay Pháp, sau khi thắng Croatia 4-2 trong trận chung kết hôm Chủ Nhật 15/7 trên sân vận động Luzhniki, Nga Xô.

Sáng hôm đó tôi xem trực tuyến (trực tiếp truyền hình) trận đấu qua màn hình lớn, cùng với nhiều nghìn khán giả tại sân cỏ trước toà thị chính San Francisco.

Một trận đá bóng theo tôi là hết sức hồi hộp, có thể là gay cấn nhất của World Cup năm nay, vì mỗi hiệp có ba trái sút vào gôn (khung thành, lưới), trái đầu tiên vào phút thứ 18. Các cầu thủ (vận động viên) của đội Pháp cũng như đội Croatia giao banh (bóng) rất đẹp.

Kết quả Pháp đoạt cúp (giải) vô địch. Tôi bắt đội Croatia nên thua cá cược. Nghe tin nhiều người Việt ở San Jose kỳ này thắng lớn vì theo đội Pháp.

Trong bài viết trước, đăng trên VOA Tiếng Việt (Bóng đá, nước Mỹ và kỷ niệm, 13/7/2018), tôi có ôn lại ít nhiều kỷ niệm về bóng đá và tiên đoán đội Croatia s thắng Pháp 2-1, nếu thua tôi sẽ ra cầu Golden Gate tham quan và hóng gió.

Xong trận chung kết mới 10 giờ sáng ở San Francisco. Trời mây mù, hơi lạnh. Không ra cầu Golden Gate hóng gió vì ngoài đó hôm nay có tuần hành liên quan đến phòng chống SIDA nên lo ngại tắc đường (kẹt xe), tôi thả bộ theo đường Larkin, đi ăn phở ở Little Saigon cho ấm bụng.

Bài viết về Giải Túc cầu Thế giới của tôi hôm 13/7 nhận được một số ý kiến bạn đọc về quan điểm và về cách dùng từ ngữ.

Độc giả có tên Vô Thường gửi lời bình:Nói nhiều nhưng cuối cùng vẫn là sự đố kỵ ghen ghét hạ cấp !!! Croatia mà thắng Pháp? Hố hố…

Tôi không hiểu bạn này nghĩ gì và vì sao lại có lời bình như thế. Chẳng hiểu sự đố kỵ ghen ghét hạ cấp đó từ đâu trong bài.

Một vài bạn bình luận về cách dùng từ trong bài viết. Bạn đọc có tên Tin Cao Ly đưa ý kiến: “Voa viết cho đúng, giải bóng đá thế giới, dẹp kiểu viết ‘túc cầu’ đi!”

Còn bạn Nguyen Van Duc nhận xét: “Danh t‘banh’ nghe nó buồn cười nhỉ.

Khi viết bài về World Cup, hay nói chung khi viết bài, tôi thường đắn đo cách dùng từ (chữ), vì tôi được học hành dưới mái trường Việt Nam Cộng hòa, trưởng thành ở hải ngoại và hay đọc báo quê nhà trong mấy thập niên (thập kỷ) qua.

Viết bài xong, đọc lại nhiều lần để biên tập, tôi chọn sử dụng các từ ngữ mà theo mạch văn đọc lên thấy xuôi tai. Ít nhất là với tôi.

Thí dụ như gọi là “Giải Túc cầu Thế giới” hay “Giải Bóng đá Thế giới”, theo tôi cả hai đều nghe được. Không phải như chọn lựa giữa “trực thăng” và “máy bay lên thẳng” hay “Thuỷ quân Lục chiến” và “Lính Thuỷ đánh bộ”, vì trong những trường hợp này tôi sẽ chọn cách dùng từ hán việt.

Còn “bóng” hay “banh”? Người miền Nam gọi trái bóngtrái banh” vì thế “đá bóng” hay “đá banh” tôi nghe rất thường, vì đã quen. Nhưng khi chuyển qua môn thể thao “bóng đá” – là ngôn ngữ của miền Bắc đưa vào miền Nam sau ngày thống nhất đất nước – thì lại không nghe môn “banh đá”, kể ra cũng là lạ trong ngôn ngữ. Có thể vì gọi “banh đá” không nghe quen tai thôi, chứ nói về cấu trúc ngôn ngữ không có gì sai.

Cũng như “mang dớ” nói theo người Nam, còn “mang tất” là cách nói của người Bắc. Còn nhiều thứ nữa trong ngôn ngữ như lợn/heo, béo/mập, gầy/ốm v.v…

Ở Việt Nam ngày nay không ai gọi “Giải Túc cầu Thế giới”. “Giải Bóng đá Thế giới” cũng ít được nhắc đến mà dùng thẳng cụm từ “World Cup”.

Thực ra khối nói tiếng Anh trên thế giới có rất ít quốc gia được vào vòng sau của giải World Cup mà đa số là các nước Nam Mỹ hay châu Âu. Các nước nói tiếng Anh ít khi đoạt chức quán quân World Cup.

Sân cỏ trước toà thị chính San Francisco khi đội Croatia gỡ huề 1-1 (Ảnh: Bùi Văn Phú)

Trước đây có bạn nói với tôi rằng cụm từ (nhóm chữ) World Cup không được dùng ở Việt Nam trước thời đổi mới 1986, mà gọi là “Giải Phi Pha” (FIFA), ngôn ngữ kiểu gọi Bờ Cờ Lờ Mờ mà dân chúng mới đây được nghe lãnh đạo phát ra.

Sau thời kỳ đổi mới, hội nhập toàn cầu thì Việt Nam lại dùng từ “World Cup”, chứ không dùng cụm từ tiếng Pháp “Coupe Mondiale”. Pháp thực dân, Mỹ đế quốc thì ai tàn ác hơn ai? Tiếng Hoa gọi thế nào tôi không biết? Có cụm từ “túc cầu” không? Tôi nghi có, vì đó là tiếng hán việt. Có lẽ vì thế mà một bạn đọc không thích tôi dùng từ này.

Về các môn thể thao, xem ra ngôn ngữ cũng có nhiều điều kỳ lạ. Bóng rổ thì có cái rổ để ném banh vào. Bóng chuyền để chỉ hành động của các lực sĩ (vận động viên) chuyền banh cho nhau. Bóng chầy (baseball của Mỹ), vận động viên hai tay cầm cái chầy thật to (baseball bat) để đánh banh (bóng) do một vận động viên trong đội đối thủ ném tới. Bóng bàn (ping pong) lại dùng sân chơi để mô tả môn thể thao này. Tennis là banh lông. Cầu lông là vũ cầu thời Việt Nam Cộng hòa.

Từ “Bóng tròn” được sử dụng dưới thời Việt Nam Cộng hòa, cùng với “túc cầu”. Ngày nay tôi thấy gọi bóng tròn không còn hợp lý nữa vì hầu hết các trái bóng thể thao đều hình tròn. Còn nếu cho rằng “túc cầu” là từ hán việt, không nên dùng nữa thì còn biết bao từ hán việt khác cần phải loại ra khỏi tiếng Việt.

Từ hai thập niên qua, mỗi mùa World Cup người Việt ở Mỹ cũng xôn xao bàn luận, đánh cá. Nhật báo Người Việt ở Quận Cam có tổ chức đoán đội nào đoạt cúp và tại phòng sinh hoạt của cơ sở truyền thông này đều có trực tuyến các trận đấu cho khách đến xem.

Năm 2010, tuyển tập World Cup do cơ sở Người Việt ấn hành còn dùng cụm từ “bóng tròn”. Năm nay đã chuyển qua dùng từ World Cup hay FIFA World Cup.

Bàn về chuyện có nên dùng từ hán việt hay ngôn ngữ thời Việt Nam Cộng hòa hay không là điều có thể gây tranh cãi và cũng có thể gây phản ứng vì quan điểm chính trị của người đọc. Nhưng có thể nào tránh dùng từ hán việt được không?

Thời sinh viên, tôi và mấy bạn lập ra Bút nhóm Ý Thức và có in một số ấn phẩm thơ văn, trong đó có cuốn “Hải ngoại huyết thư” của cụ Phan Bội Châu.

Một buổi tối, mấy anh em ngồi ở phòng ăn ký túc xá sinh hoạt, đọc thơ văn cho nhau nghe và có một anh sinh viên người Hồng Kông thấy vui, nghe gì đó quen quen nên ghé hỏi thăm. Tôi đọc một đoạn thơ của cụ Phan cho nghe và anh nói anh hiểu khá nhiều, vì có nhiều từ hán việt.

Trở lại với ngôn ngữ thể thao, môn “football” của Mỹ dịch ra tiếng Việt là bóng cà-na vì hình dạng trái bóng giống loại trái cây đó. Có người gọi vui là “bóng chổng mông” vì cách các vận động viên chuẩn bị tiến lên hay tấn công vào phía đối thủ đều chổng mông dàn trận.

Hồi mới qua Mỹ, tiếng Anh chưa biết gì nhiều, nên khi thực tập nói chuyện với người quen, được hỏi ở Việt Nam có “football” không thì tôi cũng đinh ninh là có, vì foot trong football là chân cẳng, mà mình cũng biết có môn túc cầu ở Việt Nam nên trả lời là có. Sau mới hiểu ra trong tiếng Anh, bóng đá gọi là “soccer”, còn football là một môn thể thao đặc trưng của nước Mỹ và mỗi năm có trận Super Bowl gây sôi nổi cả nước.

Khi qua châu Phi dạy học, ở nước nói tiếng Pháp nên cụm từ football lại có nghĩa khác. Football đây chính là bóng đá của người Việt. Học sinh có hiểu biết sơ về thể thao Mỹ hỏi tôi vì sao football mà chỉ dùng chân để chạy, còn toàn dùng đầu húc nhau, dùng tay ôm banh rồi xô đẩy, vật đè đối thủ xuống đất. Vì thế bóng cà-na ở những nơi nói tiếng Pháp gọi là “football Americain”.

Hậu World Cup, lan man chuyện ngôn ngữ và thể thao cho vui. Và như những lần với bài đăng trên mạng BBC Tiếng Việt, tôi không hiểu vì sao ban biên tập thường ghi chú ở cuối bài:

Bài viết thể hiện quan điểm riêng và lối hành văn của tác giả, một cây bút tự do ở California, Hoa Kỳ.

Quan điểm đúng là của tôi. Đồng ý. Còn lối hành văn là kiểu miền Nam, miền Bắc, kiểu Việt Nam Cộng hòa hay xã hội chủ nghĩa. Văn phong kiểu Việt kiều hải ngoại, người Việt nước ngoài hay Việt kiều Mỹ? Có bạn đọc nào nhận ra không?

© 2018 Buivanphu

 

10 BÌNH LUẬN

  1. Banh đá, banh bàn, banh rỗ, banh chuyền, banh ném, banh nước, banh chày, banh gậy băng, banh gậy, banh vợt… banh cà-na, banh tròn.
    Tất cà các loại banh đều có hình tròn, riêng banh cà-na của Mỷ lại có hình thù của trái cà-na.
    Biết đâu, mai mốt có banh hình vuông, banh hình tam giác, banh hình chử nhựt, banh hình sáu cạnh, banh hình thang…vv
    Chĩ là thói quen.
    “Dời núi lấp sông thì dễ, thay đỗi thói quen là khó”.
    Dân tộc Việt Nam muốn thay đỗi vận mạng của mình, thì trước tiên phãi thay đỗi thói quen.
    Chử nghỉa chĩ là thói quen.
    Thói quen chính là chân lý.
    Cứ Chín người thì có tới Mười cái chân lý.
    Có mười cái chân lý thì quá nhiều, nên chẵng thễ đi đâu một bước, nguyên do là 10 cái chân lý đi theo 10 hướng khác nhau, trong khi chĩ có 09 người với 09 cái đầu.
    Chín cái đầu thì có 09 bộ nảo.
    Chín bộ nảo thì có 10 ý-kiến, 10 ý-kiến thì có tới 10,99 ý-kiến tầm bậy.
    10,99 ý-kiến tầm bậy lại là 11 cái chân-lý.
    11 cái chân-lý thì quá nhiều.
    Việt Nam chĩ cần Một chân-lý.
    Dư 10 cái chân lý nên Việt Nam mới bị Tây, Tàu, Mỷ, Nhật coi như nô-lệ.
    Nếu Việt Nam có được 13 cái chân-lý thì Miên Lào cũng xem Việt Nam là nô-lệ.
    Thật đáng mừng.

  2. Bàn loạn chữ nghĩa với thiên hạ ,nhất là những người Việt
    chịu ảnh hưởng của nền giáo dục của Việt cộng ,càng thêm
    bực mình .

    Có lẽ vì chính sách ngu dân mà Việt cộng đã nhồi nhét vào
    mọi tầng lớp dân chúng ,cho nên tất cả ,kể từ những kẻ tri thức
    XHCN cho đến người bình thường đều có những lối suy nghĩ
    rất là kỳ quặc .

    Tất cả mọi người đều bị hạn chế trong ngôn ngữ ,họ chỉ quen
    dùng một số chữ nghĩa cố định do ban tuyên giáo ban phát .
    Nếu ai dùng chữ khác ,họ sẽ bảo sai ,vì lý do đơn giản là họ mù
    tịt về ý nghĩa và cách dùng những chữ đó . Ví dụ Giải Túc Cầu Thế
    Giới ,người viết muốn trịnh trọng giải nảy nên họ xài chữ Túc Cầu .
    Nếu người viết xài chữ “Giải bóng đá “, thì giải này có thể được tổ
    chức ở làng xã ,hoặc trong vòng bạn bè thân hữu . “Tên lửa” là cái
    mà Thành cát Tư Hãn xài ,còn cái mà Kim Chính Ân xài để uy hiếp
    Trump, gọi là “hỏa tiễn”. Dưới những dòng thác cách mạng tư tưởng,
    văn hoá của Vi xi ,cái gì cũng là “tên lửa” cả, vì cả đám không được
    ban phát cái ngôn ngữ khác .

    Bởi vậy ,cho nên ông Phú không xài ngôn ngữ vừa với cái vốn ngữ
    vựng của họ ,kể cả cái ngôn ngữ của BBC . Nên bị chỉ trích ,xa lánh,
    BBC lên tiếng không chung chạ ,điều này cũng chẳng lấy gì làm lạ .

  3. Ý kiến cá nhân thôi nhé 🙂 !

    Tất cả chỉ là THÓI QUEN !
    Tuy nhiên có đôi khi … “chướng”!
    Nhưng có chướng cũng chịu vậy thôi !
    Thí dụ ông Hồ = Bác Hồ; ông Diêm = thằng Diêm !

    Có thơ Bút Tre chơi chữ rất hay, ít người hiểu:
    Miền Nam thằng Diệm … “mút cu” Bác Hồ !
    Ý nghĩa ẩn kín: Miền Nam thì có thằng Diệm,
    “Mút-Cu” = Moscow; Mát-Cơ-Va thì có … Bác Hồ!
    Rõ ràng chửi khéo miền Bắc có Bác Hồ là tay sai Nga !

    Football còn gọi là chơi banh bầu dục !
    Tennis là quần vợt ! Còn sân tennis là sân … quần !
    (Nếu tôi nhớ không lầm đọc trong Số Đỏ của Vũ Trọng Phụng)
    Badminton là vũ cầu (Hán Việt), nôm na mách qué theo V+ là cầu lông.
    Bởi thế mới có bài thơ kiểu Bút Tre rất ư là tếo táo nhờ tài chơi chữ như sau:

    Hôm nay mồng 8 tháng 3
    Chị em phụ nữ ra sân đánh cầu …
    lông bay phần phật trên đầu các ông !

  4. Trích :”Một vài bạn bình luận về cách dùng từ trong bài viết. Bạn đọc có tên Tin Cao Ly đưa ý kiến: “Voa viết cho đúng, giải bóng đá thế giới, dẹp kiểu viết ‘túc cầu’ đi!”.

    Chữ này cũng là tàn dư “Mỹ nguỵ”.
    Cho nên nếu nói bác Hồ…hiếp dâm con nít là Tin Cao Ly không chịu, mà phải nói bác Hồ “thể hiện” lòng yêu thương các cháu ngoan quàng khăn đỏ.

    Ai không tin cứ hỏi ông Trưởng công an…huyện Sọc Dưa ổng sẽ nói cho nghe.

    • Hoàn toàn phản đối luận điệu xuyên tạc của đôi tượng Tự do chấm cơm. Theo báo Nhân Dân và mặt trận tổ quốc thì “bác” không thể “hãm hiếp” mà “người” chỉ châm cứu cho các cháu bằng kim nội địa, loại to bằng… cán chổi vào đúng luan xa số một. Một số cháu có họ Lông ở miền núi có thể làm chứng. Những cháu bị sình bụng ứ nước sau đó là do con ma rừng. Đó là kết luận của thầy mo Vừ A Sáng, đại diện cho bộ liên hiệp Y tế và nhà quàn vang danh quốc tế.
      Thế Tự do có muốn được “châm” không?

      • Ông Trưởng ơi là ông Trưởng!
        Tui đang tìm kiếm ông để kêu cứu nhờ ông giải quyết “vụ việc” mà không biết ông đi nghĩ mát ở đâu vì con ó đầu bạc Mike Pence vừa mổ vừa đá con hắc long Tập Cặt Bần gần lọt tròng con mắt ở võ đài APEC.
        Bây giờ mới về chưa gì ông lại tặng tui món quà…”châm” kiểu nầy thì còn gì đời…trai tui nữa!?
        Thôi, kim cán…”chổi” của bác là loại hàng…hiếm để bác châm…trâu thì hoạ may trâu bò nó mới chịu nỗi!

  5. Trích: “Hậu World Cup, lan man chuyện ngôn ngữ và thể thao cho vui. Và như những lần với bài đăng trên mạng BBC Tiếng Việt, tôi không hiểu vì sao ban biên tập thường ghi chú ở cuối bài:

    “Bài viết thể hiện quan điểm riêng và lối hành văn của tác giả, một cây bút tự do ở California, Hoa Kỳ.”

    BBC viết: cây bút tự do ở California, Mỹ có nghĩa là…tàn dư biệt kích văn nghệ nguỵ để tránh sự khiển trách của bộ tuyên vận Hà Nội. Nếu BBC không “chú” như vậy sẽ bị cúp ngân khoản điều hành.
    Ăn tiền của…cướp là phải làm chứng…gian.

  6. Theo người Nam thì “đá banh” chớ không nghe “banh đá “.Người Bắc 54 cũng nói “đá bóng ” chứ không nói “bóng đá’. Banh và bóng có lẻ phiên âm từ chử “ball,balloon” (Pháp ) mà ra. và thời trước 75 miền Nam chỉ có môn đá banh ,còn gọi là “túc cầu” là được phổ biến và ưa chuông ,đã tao nên nhiều cầu thủ và người giử “gôn” nổi tiếng .Nói tóm lại “banh” và “bóng” dều dùng được nhưng đặc biệt đá trái banh tròn bằng chân (túc cầu) thì người miền Nam ,báo chí ,đài phát thanh đều gọi là “trái banh” nên mới có “đá banh”,văn chuơng hơn thì gọi “túc câu” .thủ môn ,cầu thủ…(người ta gọi đá banh ,trái banh chớ không ai nói trái bóng ,đá bóng nhưng sau này môn bóng rổ bóng chuyền được phổ biến rộng rải thì chử “bóng ” được dung trong các môn thể tháo này.Sau 75 chử banh (hay ban) hết dùng vì người Bắc xâm chiếm miền Nam .dùng thành quen (như chử xi-ne /rạp chieu phim sau 75 ngươi bắc xâm lăng ngôn ngử miền Nam gọi là chớp bóng .có người giải thích vì hình chiếu trên vãi là những cái bóng mà chơp chớp nên gọi là chớp bóng .?) Ngoài ra trái banh nào cung ròn ,nhưng dân đã gọi và đã cháp nhận thì cứ dung ,Mổi ngôn ngử ddaaeu có bản sắc riêng.
    Như bài viết có đọc giả cười vì chử “túc cầu” .không phải bài trung cộng mà vì có lẻ hăn ta sanh sau này và là người góc bắc K ộng mới có cái cười …của kẻ tưởng mình biết nhiều !Như chử náy bay lên thẳng vói trực thăng thì dung chử nào cung được nhưng chử trực thăng hay hơn gọn hơn vì ai cũng hiểu .Chử thủy quân lụ chiến nghe hay hơn chử linh thủy đánh bộ Tai sao không là linh nước đánh bộ
    (ngày nay tụi VC hình như cung dùng những từ trong Nam đã dùng như thủy quân lục chiến .trực thăng .biệt dộng quân ,cảnh sát dả chiến …).
    Tôi cũng thấy rằng người Nam nói mang “vớ ” thay vì mang “tất ” hay nhiều tù khác có khsc nhau ,nhưng người miền Bắc ,vói cái kiêu căng và hợm hỉnh của kẻ chiến thắng ,đã cho những từ của miền Nam miền Trung nói và viết khác miền bắc đẻ chỉ cung 01 sự vật đều là tiếng địa phương thì …thì cũng nhưđọc giả nào đó đòi dẹp chử “đá banh ” hay “túc cầu’.khiến nhớ lại chử “phản ảnh ” và phản ánh” Chử dưới đúng nhưng dân chúng dùng quen chử “phản ảnh” ,tai sao ta không coi chử này là tiếng việt .
    Nhưng đây lại là đề tài khác…
    Tóm lại ,nên dùng “giải túc cầu thế giới” thay vì World Cup ,trái banh ,đá banh thay vì đá bóng ,trái bóng….
    Vài lời thô thiển…

BÌNH LUẬN

Please enter your comment!
Tên