Có ít nhất 8 lý do Canada không muốn tổ quốc của mình thành tiểu bang thứ 51 của Hoa Kỳ

Lời nói đầu:

Tôi dịch bài này vì 2 lí do:

1- Các bạn VN của chúng tôi ở Mỹ thường đặt câu hỏi: dân Canada có vui không khi TT Trump muốn biến Canada thành ểu bang thứ 51 của Hoa Kỳ.

2- Có nhiều ngộ nhận về nh trạng y tế của Canada so với Mỹ, vì các công ty bảo hiểm y tế tư nhân của Mỹ phụ họa bởi các dân biểu và thượng nghị sĩ nhận tiền của các công ty này cho vận động tranh cử, lúc nào cũng vẽ ra một hình ảnh y tế hết sức tồi tệ ở Canada để dân Mỹ sợ hãi mà từ chối chế độ bảo hiểm sức khỏe cho toàn dân.

Sau đây là tựa của nguyên tác bài viết của Normand Lester, trước kia là ký giả của Radio Canada, nay là ký giả tự do: « Voici au moins 8 raisons pour lesquelles on ne veut pas devenir le 51è état américain », đăng ngày 19/4/2025 trên Le Journal de Montréal.

Quốc gia nào thật sự muốn bị nuốt bởi Hoa Kỳ, ở một giai đoạn mà Donald Trumpkhông ngừng gia tăng áp lực, làm xé nát xã hội Mỹ? Đặt câu hỏi tức đã có câu trả lời phần nào.

TT Mỹ đã dịu giọng khi nói về Canada như tiểu bang thứ 51 của Hoa Kỳ từ khi Ông Mark Carney trở thành thủ tướng Canada, nhưng sự đe dọa sáp nhập rõ ràng vẫn còn đó. Phát ngôn viên của Tòa Bạch Ốc Karoline Leavitt trong tuần này một lần nữa khẳng định ý muốn của Trump đối với Canada không thay đổi một li.

Theo thăm dò của Angus Reid, công bố hồi tháng Giêng vừa qua, 90% dân Canada không muốn chút nào ý định này.

Ông TT Trump rất ngạc nhiên trước việc dân Canada từ chối trở thành dân Mỹ. Lí do thì nhiều.Sau đây là những lí do chính:

1- Những bất bình đẳng thật nghiêm trọng giữa giàu nghèo ở Mỹ:

– Sự khác biệt giàu nghèo ở Mỹ lớn hơn nhiều so với Canada: 1/2 người Mỹ nghèo hay có lợi tức thấp.

– Gần như 1/5 trẻ con Mỹ thiếu ăn.

– Giá sinh hoạt ở Mỹ cao hơn, số người về hưu nghèo cao hơn ở Mỹ.

– Trong năm 2018, theo World Factbook của CIA nói về bất bình đẳng giàu nghèo, nước Mỹ đứng thứ 40 trên thế giới, ngang hàng với Jamaïque, Pérou, Camaroune.

– Theo chỉ số của Gini, đơn vị quốc tế chính để đo lường sự chênh lệch giàu nghèo, nước Mỹ là một trong những nước bất bình đẳng nhất trong số các nước đã phát triển.

2- Tuổi thọ thấp hơn:

– Tuổi thọ trung bình, theo thống kê năm 2025, dân Mỹ thọ 79,5 tuổi so với dân Canada là 83,26 tuổi.

– Ở Mỹ, tử xuất trẻ em cao hơn so với Canada, cũng như cao hơn so với 25 nước giàu khác của thế giới.

– Ở Mỹ, hơn 250 000 người chết mỗi năm vì lí do sức khỏe liên hệ với nạn nghèo.

– Ở Mỹ, săn sóc sức khỏe phần lớn do các công ty bảo hiểm tư nhân đảm trách, điều này khiến cho chi phí về y tế nằm trong số các nước cao nhất trên thế giới. Không có chế độ bảo hiểm y tế toàn dân khiến một phần quan trọng của người dân không có được bảo hiểm đầy đủ.

– Hệ thống bảo hiểm y tế toàn dân ở Canada bảo đảm mọi người dân tiếp cận miễn phí hoàn toàn cho các dịch vụ y tế cơ bản. Nhưng, ngược lại, điều này làm cho thời gian chờ đợi của một số trường hợp giải  không khẩn cấp lâu hơn.

3- Một hệ thống giáo dục thất bại:

– Nước Mỹ được sắp hạng ở phía sau các nước theo kết quả thăm dò của chương trình quốc tế theo dõi thành quả học tập của các học sinh (PISA).

Khảo cứu trên các học sinh 15 tuổi trong 81 nước. Nước Mỹ đứng ở vị trí thứ 38 , Canada vị trí thứ 12.

– Mỹ dành 54% ngân sách cho chi tiêu quốc phòng, 6% cho giáo dục.

– Học phí sau trung học quá đắt so với Canada.

– Một thăm dò dư luận của tờ báo khoa học Mỹ lừng danh thế giới báo Nature cho thấy 3/4 các khoa học gia Mỹ muốn bỏ Mỹ để sang Canada làm việc, hoặc qua Âu châu và Úc châu. Ý muốn ra đi vì ngân sách bị cắt giảm, nguy cơ cho nghỉ việc, tình trạng chính trị chống đối công việc khảo cứu.

– TT Trump vừa kí sắc lệnh bỏ bộ giáo dục liên bang, do đó, có mối đe dọa trực tiếp cho tương lai nước Mỹ vì hệ thống giáo dục thiếu hụt ngân sách.

– Hình ảnh cuộc biểu nh ngày 8/4/2025 ở New York để đòi hỏi chấm dứt sự cắt giảm ngân sách trong lãnh vực khoa học, khảo cứu và giáo dục bởi chính phủ Trump.

4- Một tổng thống nói dối, các công dân thiếu văn hóa:

– Trump là vị tổng thống nói dối nhiều nhất của lịch sử nhân loại.

– Theo báo Washington Post, Trump nói dối nhiều nhất so với các TT Mỹ kể từ TT George Washington.

– Dân Mỹ là một trong các sắc dân ở nước phát triển rất cả tin và không có được thông tin chính xác. 1/4 dân Mỹ vẫn tin mặt trời xoay quanh trái đất.

5- Bị ám ảnh bởi súng đạn kéo theo theo sự tàn sát:

– Sùng bái súng đạn ở Mỹ vượt quá sự ngu xuẩn để đạt tới một chứng rối loạn thần kinh ám ảnh (névrose obsessionnelle).

– Là một dân tộc trang bị súng nhiều nhất thế giới. Chỉ chiếm 4% dân số thế giới, Mỹ chiếm 46% những cá nhân trang bị súng của thế giới.

– Số người bị giết vì súng chiếm hạng nhất trong G7. Năm 2022, số người chết vì súng ở Mỹ là 6,3/100.000 dân, so với Canada là 0,57/100.000, nghĩa là 7 lần ít hơn Mỹ.

– Ở Mỹ những luật lệ liên bang trên các thang cao, thang thấp tỉ mỉ hơn là luật lệ về súng đạn.

– 4 TT Mỹ bị ám sát bằng súng. Hơn 1/3 TT Mỹ nghĩa là (13 người) đã thoát chết vì âm mưu ám sát.

– Dân số Mỹ sở hữu 46% súng cá nhân của cả thế giới.

6- Có quá nhiều tù nhân và án tử hình:

– Mỹ, đất của tự do, rất khác biệt với các quốc gia khác ở chỗ có rất nhiều tù nhân. Số tù nhân ở Mỹ là 2,3 triệu người trưởng thành, chiếm 1/4 tù nhân của nhân loại.

– Một quốc gia tự hào là hình mẫu về nhân quyền quốc tế cho toàn thế giới lại là quốc gia phương tây phát triển duy nhất vẫn còn tiếp tục áp dụng án tử hình. Tổ chức ân xá quốc tế xếp Hoa Kỳ vào nhóm 5 quốc gia có số hành quyết cao nhất .

7- Một xã hội âu lo và nghiện ngập:

– Trong vòng 12 tháng, 27% người trưởng thành ở Mỹ trải nghiệm một hình thức này hay hình thức khác một dạng rối loạn tâm lí, nghĩa là 43 triệu người Mỹ và con số này không ngừng gia tăng. 1/2 số người này lại kèm thêm vấn đề nghiện ngập.

– Các rối loạn tâm thần ở trẻ em càng ngày tệ. 20% dân Mỹ dưới 18 tuổi nghĩa là 15 triệu người bị rối loạn tâm thần, rối loạn hành vi, rối loạn tình cảm.

– 20% dân Mỹ trưởng thành bị rối loạn lo âu. Quyết định của TT Trump gây thương chiến với thế giới không giúp gì cải thiện tình trạng này.

8- Một dân tộc kém hạnh phúc:

– Theo World happiness report (báo cáo về hạnh phúc trên thế giới), Mỹ đứng hàng thứ 24, kết quả tệ nhất từ khi báo cáo này bắt đầu năm 2021, Canada đứng hạng 18.

– Nếu chỉ tính riêng phần người dân Québec, thì họ đứng hàng thứ 6/147 nước theo kinh tế gia Pierre Fortin.

– Tại sao người Québec không muốn gia nhập Hiệp Chủng Quốc? Bởi vì chúng tôi là dân tộc nằm giữa những quốc gia hạnh phúc nhất nhân loại.

Montréal, 3/5/2025

Tác giả Normand Lester
Dịch giả Tăng Quốc Kiệt